Wprowadzenie zmian w prawie, zmian, które chronią najmłodszych, wydawało się koniecznością, ale kompleksowe zmiany udało się wprowadzić dopiero niedawno. Jakie były etapy zmian?

Ustawa Kamilka to bardzo ważny, choć nie jedyny krok jaki podjął rząd Zjednoczonej Prawicy w kierunku ochrony najmłodszych przed przestępstwami seksualnymi. Od lat konsekwentnie podejmowaliśmy działania takie jak utworzenie tzw. rejestru pedofilów czy reforma kodeksu karnego. Dzięki nim zaostrzono kary za przestępstwa popełnione wobec małoletnich oraz na tle seksualnym, a zwyrodnialcy przestali być anonimowi. Od teraz gwałty popełniane przeciw nieletnim poniżej 15 roku życia nie będą więcej podlegać przedawnieniom. Bez surowych kar nie ma mowy o skutecznej walce z najcięższymi przestępcami, dotąd traktowanymi przez prawo bardzo pobłażliwie. Skończyliśmy z tym na dobre.

Kolejnym krokiem była stawa antyprzemocowa, która weszła w życie w 2020 roku okazała się przełomem w walce z przemocą domową. Od tego czasu wobec sprawców wydano już kilkanaście tysięcy nakazów opuszczenia wspólnie zamieszkiwanego lokalu. Każdy z nich to kolejna rodzina uwolniona od przemocy. Zmiany są skuteczne i przyniosły wymierne rezultaty, dlatego dodatkowo rozszerzyliśmy ochronę pokrzywdzonych. Ustawa antyprzemocowa 2.0 wprowadziła nowe narzędzia dla służb. Należy do nich zakaz wstępu w określone miejsca, w szczególności szkoły, gdzie uczą się dzieci-ofiary przemocy, zakaz nękania za pomocą środków komunikacji, np. komunikatorów czy telefonów oraz zakaz zbliżania się na określoną odległość.

Naszym celem jest stworzenie kompletnego systemu, który zapewni najwyższy poziom ochrony dla wszystkich osób dotkniętych przemocą. Stale monitorujemy i oceniamy skuteczność istniejących przepisów, a także reagujemy na zmieniające się potrzeby społeczeństwa. Chcemy mieć pewność, że prawo nadąża za rzeczywistością i jest skuteczne w walce z przemocą i ochroną najsłabszych: kobiet, dzieci, seniorów. Owocem kilku lat naszej intensywnej pracy jest właśnie Ustawa Kamilka.

Jakie znaczenie miała tzw. "sprawa Kamilka"?

Ustawa Kamilka jest bez wątpienia historyczną zmianą w polskim systemie prawnym. Stanowi zwieńczenie kilku lat ciężkiej pracy Ministerstwa Sprawiedliwości na rzecz ochrony dzieci. Przed rokiem 2015 kwestia bezpieczeństwa polskich rodzin, a w szczególności dzieci była chronicznie zaniedbywana. Zmieniliśmy to, czego dowodzi szereg rozwiązań które stopniowo wprowadziliśmy do systemu prawnego. Tak jak wspomniałem, gdy Polska usłyszała o Kamilku, prace nad nową ustawą znajdowały się już w zaawansowanym stadium.

Ustawa stanowi swoisty hołd oddany małemu Kamilkowi, niewinnej ofierze okrutnej, bezmyślnej przemocy. Chcemy by jego śmierć nie poszła na marne, a nowe rozwiązania zapobiegły podobnym tragediom w przyszłości. Ogromne zainteresowanie ze strony opinii publicznej oraz organizacji społecznych niewątpliwie wpłynęło na szybkie procedowanie projektu. Warto podkreślić, że Ustawa Kamilka została przyjęta w bardzo rzadko spotykanej dziś atmosferze ponadpartyjnego konsensusu niemal wszystkich sił politycznych. Jestem dumny, że miałem możliwość kierować pracami nad projektem, a następnie prezentować go przed parlamentem oraz opinią społeczną.

Jakie są najważniejsze z wprowadzonych zmian?

Ustawa pozwoliła wdrożyć do polskiego systemu prawnego procedurę Serious Case Review, czyli obowiązek analizy najpoważniejszych przypadków przemocy wobec najmłodszych, również pod kątem systemowych zaniedbań i niedociągnięć. Każdy przypadek bestialstwa wobec dzieci będzie teraz dokładnie analizowany przez specjalnie powołany do tego celu zespół, niezależnie od działań policji i prokuratury. Tak, żeby na bieżącą usprawniać system. To skuteczna, sprawdzona metoda stosowana od lat m.in. w Wielkiej Brytanii, a w pewnym zakresie od jakiegoś czasu również w Polsce za sprawą badań prowadzonych w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości. Ustawa Kamilka to po części efekt właśnie tych badań.

Ważnym aspektem Ustawy Kamilka jest wprowadzenie wśród instytucji pracujących na co dzień z dziećmi wymogu spełniania tzw. Standardów Ochrony Małoletnich. To zbiór zasad postępowania w sytuacji podejrzenia krzywdzenia dzieci, zawierający obowiązki pracowników ośrodków takich jak m.in. szkoły, szpitale czy obiekty turystyczne. Każdy – dziecko czy dorosły – musi wiedzieć jak postępować, w przypadku przemocy zarówno ze strony dorosłych, jak też przemocą rówieśniczą. Dziecko poza domem nie będzie dręczone ani zostawione same sobie, a właściwa reakcja nastąpi natychmiast.

Postanowiliśmy uzupełnić mechanizm rejestru pedofilów o obowiązek weryfikacji pracowników placówek mających styczność z małoletnimi pod kątem karalności za przestępstwa seksualne. Obowiązkiem zostali objęci również obcokrajowcy, coraz częściej podejmujący pracę w Polsce. Co ważne, będzie dotyczyć również historii karalności w ich kraju pochodzenia. Ustawa wprowadza system kontroli realizacji tego obowiązku i wzmacnia sankcje za nieprzestrzeganie. Dzięki temu rodzice będą mieli pewność, że ich dzieci są bezpieczne w każdym miejscu.

Wreszcie, ustawa wprowadza obowiązek regularnych szkoleń z zakresu komunikacji z dzieckiem i rozpoznawania symptomów występowania przemocy dla sędziów rozpoznających sprawy rodzinne, opiekuńcze oraz dotyczących demoralizacji. Wymiar sprawiedliwości musi być wrażliwy na kwestie związane z malotnenimi. Przedmiotem warsztatów są przede wszystkim nowoczesne metody komunikacji z nieletnimi ofiarami przemocy. To kolejne rozwinięcie założeń ustawy antyprzemocowej 2.0, która objęła podobnym programem szkoleń sędziów sądów karnych.

Czy wprowadzone zmiany są gwarancją poprawy bezpieczeństwa najmłodszych?

Wejście w życie Ustawy Kamilka oznacza, że rodzice wreszcie mogą być spokojni o bezpieczeństwo swoich dzieci. Niezależnie od tego gdzie dzieci spędzają czas. Przepisy chronią najmłodszych w domu, szkole, klubie sportowym czy koloniach letnich. Chcemy przede wszystkim zapobiegać i reagować najszybciej jak to możliwe, zanim dojdzie do najgorszego. Nowe rozwiązania obejmują zarówno przemoc fizyczną jak i seksualną, podejmowaną przede wszystkim ze strony dorosłych, ale także rówieśników.

Ustawa razem z innymi narzędziami tworzy kompletny system, skutecznie chroniący najmłodszych. Zmiany są wynikiem długotrwałej pracy z udziałem najlepszych ekspertów z Polski i zagranicy oraz organizacji działających na rzecz praw dziecka. Warto podkreślić, że ustawa zawiera konkretne, skuteczne rozwiązania, które zapewniają zdecydowanie wyższy poziom ochrony najmłodszych niż silnie zideologizowana Konwencja Stambulska.

To nie koniec naszych działań na rzecz bezpieczeństwa dzieci. Obecnie finalizujemy prace nad Krajowym Planem Przeciwdziałania Przestępstwom Przeciwko Wolności Seksualnej i Obyczajności na Szkodę Małoletnich na lata 2023-2026. Inicjatywa narodziła się jeszcze w 2021 r., a projekt wzorowano na Modelu Działań Krajowych (Model National Response), opracowanym przez WePROTECT Global Alliance. Celem przyjętego dokumentu jest zwalczanie przestępczości seksualnej przeciwko dzieciom, zakładając m.in. szereg szkoleń dla funkcjonariuszy organów ścigania, sędziów, prokuratorów, pracowników socjalnych, kuratorów sądowych, a także młodzieży, rodziców i nauczycieli. Chcemy utworzyć bazę danych hash w celu wykrywania zakazanych treści, a także skuteczniej analizować zagrożenia przestępczością seksualną oraz prace poszczególnych instytucji. Plan został już zaakceptowany przez Komitet Stały Rady Ministrów, czekając na oficjalne wdrożenie.

Dzięki Ustawie Kamilka, Krajowemu Planowi oraz wcześniejszym działaniom resortu sprawiedliwości, Polska dołączyła do grona państw posiadających najwyższe standardy ochrony osób pokrzywdzonych przemocą. Aprobatę wobec naszych rozwiązań wyraził między innymi UNICEF. Polska jest dziś postrzegana jako lider ochrony dzieci nie tylko w naszym regionie, ale również w całej Europie. Chcę byśmy stali się wyznacznikiem coraz wyższych standardów bezpieczeństwa najmłodszych.